ભારતનું એકમાત્ર એવું મંદિર જ્યાં રાષ્ટ્રીય પર્વો પર ફરકાવવામાં આવે છે ત્રિરંગો.. જેનો ઇતિહાસ રસપ્રદ તથ્યોથી ભરેલો છે.. જરા જોઈ જુઓ..!

રાંચી રેલ્વે સ્ટેશનથી 7 કિમીના અંતરે, ‘રાંચી હિલ’ પર શિવનું ખૂબ જ પ્રાચીન મંદિર આવેલું છે, જે પહાડી મંદિર તરીકે ઓળખાય છે. આ મંદિર તેની ધાર્મિકતા તેમજ દેશભક્તોના બલિદાન માટે જાણીતું છે. આ મંદિર દેશનું એકમાત્ર એવું મંદિર છે જ્યાં 15 ઓગસ્ટ અને 26 જાન્યુઆરીએ રાષ્ટ્રધ્વજ ‘તિરંગો’ ગર્વ સાથે ફરકાવવામાં આવે છે. આ પરંપરા અહીં 1947થી ચાલી આવે છે.

દેશભક્તોને અહીં ફાંસી આપવામાં આવી હતી….પહારી બાબા મંદિરનું જૂનું નામ તિરિબુરુ હતું, જે પાછળથી અંગ્રેજ શાસન દરમિયાન ફાંસી તુંગારીમાં બદલાઈ ગયું કારણ કે બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન અહીં દેશભક્તો અને ક્રાંતિકારીઓને ફાંસી આપવામાં આવી હતી. આઝાદી પછી, રાંચીમાં પ્રથમ ત્રિરંગો ધ્વજ ફરકાવવામાં આવ્યો હતો, જે રાંચીના જ સ્વતંત્રતા સેનાની કૃષ્ણ ચંદ્ર દાસ દ્વારા ફરકાવવામાં આવ્યો હતો.

તેમણે અહીં શહીદ દેશભક્તોની યાદ અને સન્માનમાં ત્રિરંગો ફરકાવ્યો હતો અને ત્યારથી પરંપરા બની ગઈ છે કે સ્વતંત્રતા દિવસ અને પ્રજાસત્તાક દિવસે અહીં તિરંગો ફરકાવવામાં આવે છે. ધર્મના ધ્વજ કરતાં રાષ્ટ્રધ્વજને વધુ આદર આપતાં તેને મંદિરના ધ્વજ કરતાં વધુ ઊંચાઈએ લહેરાવવામાં આવે છે.

પહારી બાબા મંદિરમાં એક શિલાલેખ છે જેમાં 14 ઓગસ્ટ, 1947ના રોજ દેશની આઝાદીની ઘોષણા પણ અંકિત છે. આ મંદિર દરિયાની સપાટીથી 2140 મીટર અને જમીનની સપાટીથી 350 ફૂટની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. મંદિર સુધી પહોંચવા માટે 468 પગથિયાં ચઢવા પડે છે. મંદિર સંકુલ સમગ્ર રાંચી શહેરનો સુંદર નજારો આપે છે.

આ મંદિર પર્યાવરણ પ્રેમીઓ માટે પણ મહત્વનું છે કારણ કે સમગ્ર પહાડી પર મંદિર પરિસરની આસપાસ વિવિધ પ્રકારના હજારો વૃક્ષો છે. આ સાથે અહીંથી સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્તની અનોખી સુંદરતા પણ જોઈ શકાય છે. પહાડી મંદિરમાં ભગવાન શિવની પૂજા લિંગ સ્વરૂપમાં કરવામાં આવે છે. શિવરાત્રી અને સાવન માસમાં શિવભક્તોની ખાસ ભીડ હોય છે.

પહારી બાબા મંદિર પરિસરમાં મુખ્યત્વે સાત મંદિરો છે...ભગવાન શિવ મંદિર, મહાકાલ મંદિર, કાલી મંદિર, વિશ્વનાથ મંદિર, હનુમાન મંદિર, દુર્ગા મંદિર, નાગ મંદિર. પહાડી પર બનેલા તમામ મંદિરોમાં નાગરાજનું મંદિર સૌથી જૂનું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે છોટા નાગપુરના નાગવંશીઓનો ઇતિહાસ અહીંથી શરૂ થયો છે.

પર્વતથી 350 ફૂટ ઉપર છે નાગરાજની ગુફા, દર્શન કરવાથી મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે. રાંચી ઝારખંડની રાજધાની રાંચીમાં સ્થિત પહારી બાબાના મંદિરનું સાવન મહિનામાં વિશેષ મહત્વ છે. સાવન મહિનામાં જલાભિષેક માટે લાખો શિવભક્તો આવે છે. આ મંદિર માત્ર ભગવાન શિવ માટે જ પ્રસિદ્ધ નથી, અહીં અનેક મંદિરો બનાવવામાં આવ્યા છે.

નાગપંચમીના દિવસે લોકો નાગરાજની પ્રાચીન ગુફામાં સાપને જોવા આવે છે. કહેવાય છે કે આ પ્રાચીન ગુફામાં જે વ્યક્તિ સાપને જુએ છે તેની તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે. પહાડી પર બનેલા તમામ મંદિરોમાં નાગરાજનું મંદિર સૌથી જૂનું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અહીંથી છોટાનાગપુરના નાગવંશીઓનો ઇતિહાસ શરૂ થયો છે.

આદિવાસી સમુદાય શરૂઆતથી જ અહીં નાગદેવતાની પૂજા કરવા માટે આવે છે. આજે પણ આદિવાસીઓના પૂજનીય પહન બાબા મંદિરમાં પૂજા કરવા આવે છે. પહાડી મંદિર 350 ફૂટની ઊંચાઈ પર આવેલું છે અને મંદિર સુધી પહોંચવા માટે 468 પગથિયાં ચઢવા પડે છે. મંદિરની ટોચ પરથી આખું રાંચી શહેર દેખાય છે. શિવરાત્રી અને સાવન માસમાં શિવભક્તોની ખાસ ભીડ હોય છે.

મંદિર પરિસરમાંથી રાંચી શહેરનો સુંદર નજારો દેખાય છે. આ મંદિર પર્યાવરણ પ્રેમીઓ માટે પણ મહત્વનું છે, કારણ કે સમગ્ર ટેકરી પર મંદિર પરિસરની આસપાસ વિવિધ પ્રકારના હજારોથી વધુ વૃક્ષો છે. આ સાથે અહીંથી સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્તની અનોખી સુંદરતા પણ જોઈ શકાય છે. રાંચી બુરુ હિમાલય કરતા પણ જૂનું છે.

સો વર્ષ પહેલા સુધી વૈજ્ઞાનિકો આ ટેકરી પર અભ્યાસ કરવા આવતા હતા. સંશોધનમાં જ જાણવા મળ્યું કે આ પર્વત પ્રોટેરોઝોઇક સમયગાળાનો છે, જેની ઉંમર લગભગ 4500 મિલિયન વર્ષ છે. રાંચી શહેરમાં આ એકમાત્ર પર્વત છે, જે શહેરની અન્ય પહાડીઓ, બરિયાતુ હિલ અથવા ટાગોર હિલ કરતાં લાખો વર્ષ જૂનો છે.

તેની રચના પણ અન્ય પર્વતોથી અલગ છે. રાંચીના પર્યાવરણવિદ ડૉ.નીતીશ પ્રિયદર્શી કહે છે કે આ પર્વત મુખ્યત્વે મેટામોર્ફિક ખડકોથી બનેલો છે અને તે ધારવાડ કાળનો છે, જેની ઉંમર 3500 મિલિયન છે. કેટલાક ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ માને છે કે આ પર્વતની ઉંમર 980 થી 1200 મિલિયન વર્ષ છે. આ પર્વતના ખડકનું ભૌગોલિક નામ ‘ગેનેટીફેરસ સિલિમેનાઈટ શિસ્ટ’ છે. ટેકરીના તળિયે, જ્યાંથી મંદિરની ચઢાણ શરૂ થાય છે, ત્યાં ‘રાંચી તળાવ’ નામનું તળાવ છે જે 1842માં અંગ્રેજ કર્નલ ઓન્સેલ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. તળાવ પર સ્નાન કરવા માટે પાકાં ઘાટ છે જ્યાં ભક્તો મંદિરમાં ચઢાણ શરૂ કરતા પહેલા સ્નાન કરે છે.

Disclaimers- matters given in this article is totally based on media reports, astrology beliefs and Ayurveda principles.. therefore in certain cases it may not be apply for all.. viewers have to see this with their own intellectuals and knowledge..

ચેતવણી- ઉપરના આર્ટિકલના તમામ પ્રસારણ અને માલિકી હક “પેજ એડમીન”ને છે.. તેથી આર્ટિકલ કે તેનો કોઈ ભાગ મંજૂરી વગર કોપી કરવો એ ફેસબુક કન્ટેન્ટ ગાઈડલાઈનના કોપીરાઈટ એક્ટ મુજબ ગુનો બને છે.. જો ક્યાંય કોઈ એવું કરતા ધ્યાનમાં આવશે તો કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.